رصد می شوید، مراقب باشید!

این مطلب در روزنامه آرمان منتشر شده است:

یکی از ویژگی های متمایز رسانه های جدید در مقایسه با رسانه های قبل از خود، ارتقاء مخاطب یا گیرنده پیام- در برداشتی سنتی –به جایگاه تولید کننده محتوا یا پیام است. به عبارت دیگر، در رسانه های جدیدی همچون شبکه های اجتماعی مجازی، فرد یا کاربر هم امکان دریافت پیام  و هم تولید آنرا دارد. در اینجا مخاطبِ منفعلِ رسانه های سنتی، به کاربری فعال تبدیل می شود. به همین دلیل است که برخی؛ رسانه های جدید را " رسانه من"( my media) می نامند. این عنوان بر تبدیل رسانه های جمعی یا توده ای(Mass) بر رسانه ای فردی دلالت دارد.

همه اپلیکیشن ها در دستگاه کوچکی به نام تلفن هوشمند جمع شده اند و این فرصت را به فرد می دهند تا پیام تولید کند و از طریق اینترنت برای دیگران ارسال نماید. نتیجه آن شده است که هر فرد این فرصت را یافته است تا نظرات خود را منعکس نماید. لذا در دهه اخیر کتاب ها و مقالات متعددی درباره نقش آنها در تغییرات و تحولات اجتماعی و سیاسی منتشر شده است. در واقع برخی از پیش فرض ها آن است که امروزه حتی در مقایسه با تلویزیون به عنوان مهم ترین رسانه اثرگذار قرن بیستم، رسانه های جدید واجد نقشی اثرگذارتر در تغییرات شده اند.

در کشور ما شبکه های اجتماعی به عنوان یکی از مصداق های رسانه های جدید در دهه اخیر رشد چشمگیری داشته اند و آمارها نشان می دهند که از نظر تعداد کاربر، ایرانیان در برخی از رسانه های اجتماعی جزو پنج کشور اول جهان هستند. بررسی مطالب این شبکه ها در سال های اولیه گسترش آنها، نشان می دهد که تمرکز کاربران عمدتا بر عرصه سیاست بوده است. در واقع نقد(جدی و طنز آمیز) رفتارها و مواضع شخصیت های سیاسی، بخش قابل توجهی از مطالب شبکه های اجتماعی در سال های اخیر را به خود اختصاص داده است. با پیروزی دولت حسن روحانی، به نظر می رسد که از حجم مطالب سیاسی شبکه های اجتماعی کاسته شده است و توجه کاربران به سوی مسائل اجتماعی جامعه ایران و حوزه اقتصاد جلب شده است. در خصوص حوزه اقتصاد، هر فرد فرصت آنرا یافته است که کوچکترین نارضایتی خود را از یک محصول مستند کرده و از طریق این شبکه ها منتشر کند. نکته حائز اهمیت آن است که اطلاعات وسیعی در شبکه های اجتماعی مبادله می شود. لذا اطلاعات کاربران درباره محصولات و کالاها رشد قابل توجهی داشته و امکان مقایسه بین محصولات بیشتر شده است. طبق نظریه های روان شناسی اجتماعی، وقتی امکان مقایسه بیشتر شود وسعت احساس محرومیت نسبی هم بیشتر می شود. وضعیتی که هر بنگاه اقتصادی باید در نظر داشته باشد.

واکنش اخیر وزیر محترم صنعت، معدن و تجارت و اخبار پس آن به کمپینی که در شبکه های اجتماعی ایجاد شده است دلالت به هیچ چیزی نداشته باشد حداقل بیانگر اثر گذاری شبکه های اجتماعی در مسائل اقتصادی است. واقعیت آن است که " شبکه های مجازی"، اگر چه مجازی اند ولی واقعیتی اجتناب ناپذیرند. زمانی متخصصان وسایل ارتباط جمعی برای بیان نقش رسانه ها در تحولات؛ از اصطلاح عامل سی.ان.ان(CNN Effect) استفاده می کردند. منظور آن بود که برای هر تحرکی که در عالم سیاست انجام می شود باید پرونده جداگانه ای برای نقش اخبار سی.ان.ان. در آن باز کرد. بر این اساس باید به بسیاری از تصمیم گیران گفت که امروزه به ناچار باید نقش " عامل شبکه های اجتماعی" را در محاسبات خود لحاظ کنند. این شبکه ها نه تنها مجازی نیستند بلکه قدرت فشار فزاینده ای دارند. نگارنده این سطور معتقد است که امروزه نه تنها دولت و بخش های مختلف وابسته به آن، حتی بخش خصوصی و حتی یک رستوران کوچک هم باید متوجه کیفیت خدمات خود باشد. چرا که قاعده بازی متفاوت شده است. نوع ارزیابی کاربران شبکه های اجتماعی هم می تواند موجب رونق و شهرت یک بنگاه اقتصادی گردد و هم بر عکس، برای آن رکود و ورشکستگی را رقم زند. تمام رفتارها در عرصه اقتصاد توسط مصرف کنندگانی که از جمله کاربر شبکه های اجتماعی اند رصد می شود. مراقب باشید!